اهمیت ماهی در تغذیه خانواده

اهمیت ماهی در تغذیه خانواده

برنج اغلب بیش از 60 درصد غذای روزانه بیشتر ساکنین قاره آسیا را تشکیل می دهد. برنج اغلب اوقات منبع اصلی انرژی ومواد مغذی جیره غذایی آنهاست. با این حال، فقط مقدار کمی از مواد مغذی ضروری نظیر ویتامینهای C,A، آهن،کلسیم، روی و ید در برنج یافت می شود. بنابراین، این مواد مغذی می بایست بوسیله دیگر غذاها تامین گردد. ارتباطات بین غذا، انرژی و مواد مغذی ضروری می بایست به صورت جدی در نظر گرفته شود تا امنیت غذایی تضمین گردد. انقلاب سبز از برخی مشکلات گرسنگان پیشگیری می نماید. اما با این حال تلاشهای انجام شده جهت افزایش تولید محصولات غله ای و انرژی و پروتئین موجود در آنها، تکافوی حل مشکلات سلامتی موجود در اثر کمبود مواد مغذی را ننموده است. پیشرفتهای موجود در راه تولید محصولات کشاورزی نیز به خوبی ارتباط بین تغذیه انسان و نیازهای سلامتی را پیدا ننموده است. مشکلات مربوط به سوء تغذیه و سلامت تا حد زیادی می تواند با دستیابی به کیفیت بهتر ومتنوع تر غذا بهبود بخشیده شود. ماهی پتانسیل تضمین کیفیت جیره غذایی را دارا است.

پروتئین ماهی:

• پروتئین ماهی دارای کیفیت بالا و تمامی اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز برای رشد و نگهداری فیزیکی بدن می باشد.
• پروتئین ماهی دارای هضم پذیری بالا (95 ـ 85 درصد هضم پذیری ) می باشد و از طعم ومزه مطلوبی برخوردار است.
در کشور بنگلادش، فقط 6 درصد غذای مصرفی روزانه مردم منشا حیوانی دارد که با در نظر گرفتن ماهی این رقم به 50 درصد می رسد. درمقایسه با ماهی 60 درصد غذای مصرفی روزانه و 78 درصد پروتئین جیره غذایی مردم را برنج تشکیل می دهد (احمد و حسن، 1983).

اما پروتئین برنج فاقد اسید آمینه ضروری لیزین می باشد. بنا براین پروتئین برنج می بایست با اسید آمینه لیزین از طریق پروتئین ماهی کامل گردد. ترکیب این دو با عث بالا رفتن کیفیت پروتئین جیره غذایی می گردد.

ویتامینهاو مواد معدنی:
ماهی منبع نسبتا خوبی از چربی و ویتامینهای محلول در آب است.
ویتامین A موجود در ماهی که به اسم رتینول شناخته می شود به آسانی جذب و بوسیله انسانها مورد استفاده قرار میگیرد. ویتامین Aموجود در سبزیجات که به اسم بتاکاروتن معروف است، جذب آن به راحتی رتینول نیست، ضمن اینکه با پختن هم از دسترس غذا خارج می گردد. از میان ماهیان محلی در کشور بنگلادش، ماهی ( مولا Mola ) Amblypharyngodon mola و ماهی ( دلار Dhelar ) Rohtee Cotio منابع غنی ویتامین Aمحسوب می گردد.

ـ ماهی بخش زیادی از مواد معدنی موجود در جیره غذائی را تامین می نماید. مواد معدنی از جمله آهن، مس، روی، منیزیم، کلسیم و فسفر برای اعمال متابولیکی حیاتی بدن ضروری می باشند.

ـ آهن برای تشکیل هموگلبین خون ضروری است. بر خلاف آهن موجود در برنج و سایر منابع گیاهی، آهن موجود در ماهی به سهولت جذب بدن می گردد. علاوه بر این، پروتئین ماهی کارایی آهن موجود در بر نج را جهت تشکیل هموگلوبین بهبود می بخشد بنا بر این، موقعی که ماهی و برنج با هم مورد استفاده قرار گیرند می توانند تشکیل هموگلوبین در خون را افزایش داده و سر انجام مشکلات مربوط به کمبود آهن و کم خونی را بهبود بخشند.

ـ کلسیم و فسفر برای تشکیل استخوانها ضروری می باشند. ماهیان کوچک که با استخوان و سر مورد مصرف قرار می گیرند منابع خوبی از این مواد معدنی را دارا می باشند. در کشور بنگلادش، ماهیان کوچک منابع مهمی از کلسیم همانند شیر و فراورده های شیر می باشند در حالیکه فقط بخش کوچکی از جیره غذایی آنان را تشکیل می دهند.

ـ کمبود ید یک مشکل مهم در کشور بنگلادش است که سبب بیماری گواتر و کرتینیسم (بیماری ناشی از کم کاری غده تیروئید که موجب کوتاهی قد و بزرگی سر و پهن شدگی بینی) و کند ذهنی می گردد. حدود 70 در صد جمعیت این کشور از کمبود ید رنج می برند که حدود 47 درصد گواتر دارند. از این 47 درصد 9 درصدشان دارای گواتر قابل مشاهده می باشند. درصد گواتر گزارش شده در مناطق در معرض سیل این کشور به بیش از 51 درصد می رسد.
مطالعات اخیر انجام شده روی دو گروه موشهای صحرایی و انسانها نشان داده که ما هیان کوچک دارای منبع خوبی ازکلسیم همانند شیر می باشند.
یک وعده غذایی با 23 گرم از گوشت ماهی مولا می تواند در جیره غذایی بچه های 4 ـ 6 ساله مورد استفاده قرار گیرد. این می تواند از ابتلا به نابینایی جلوگیری نماید.
ماهیان اقیانوسی و گیاهان دریایی دارای منابع عالی ید می باشند، بنابراین توصیه می گردد از ترکیب اینها در جیره غذایی برای جلوگیری از ابتلا به بیماری های وابسته به کمبود ید مورد استفاده قرار گیرد. گونه های بومی کوچک (SIS )
ماهی و برنج بخشهای اصلی رژیم غذایی مردم بنگلادش را تشکیل می دهند. اما بیشتر ماهی مورد مصرف مردم روستایی فقیر گونه های بومی کوچک(SIS ) هستند که ماکزیمم رشد طولی آنها حدود 25 سانتیمتر می باشد.هر چندکه تعداد زیادی از این گونه ها اندازه اشان کمتر از 10 سانتیمتر است. این گونه ها به طور کامل با اندامهای داخلی وا ستخوانها مورد مصرف قرار می گیرند. آنالیز گونه های SIS نشان می دهد که آنها دارای مقادیر زیادی ریز مغذیها و مواد معدنی می باشند.
متأسفانه، صید بی رویة ماهی و از بین رفتن زیستگاههای طبیعی و استفاده گسترده از آفت کشها موجب کاهش تعداد گونه های SIS گردیده است. اهمیت گونه های SIS اغلب نادیده گرفته می شود.گونه هایی که اغلب ماهیان وحشی نامیده می شوند به لحاظ آماری دسترسی به آنها امکان پذیر نیست. سیستمهای کشاورزی از جمله دشتهای سیلابی، آبزی پروری وشیلات می بایست جهت تولید ماهیان کوچک همراه با کپورماهیان با هدف دستیابی به مقادیر بیشتر جهت مصرف مورد حمایت قرار گرفته و ترویج گردند. آموزش تولید و مصرف غذاهای عامه پسند با گونه های ماهی بومی کوچک ( SIS )میتواند در بهبود غذا و امنیت غذائی کمک بزرگی نماید.

مزایای استفاده از گونه های بومی کوچک SIS
1. بر خلاف ماهیان بزرگ، گونه های SIS در مقادیر کم در روزهای متعدد در طول هفته مورد مصرف قرار می گیرند، در نتیجه یک قسمت از جیره غذایی هر روز مردم را تشکیل می دهند.
2. با مقدار کمی روغن و سبزیجات میتوان انواع غذاها را تهیه نمود.
3. ماهیان کوچک همچنین بطور کاملا مساوی بین اعضای خانواده می توانند تقسیم شوند. در صورتیکه موقع استفاده از ماهیان بزرگ هر کدام از افراد سهم بیشتری می خواهند.

نیازهای تحقیقاتی آینده:
1. مطالعات امکان پرورش چند گونه ای کپور ماهیان با گونه های بومی کوچک در بنگلادش.
2. آنالیز ترکیب غذایی کلیه گونه های ماهی مورد مصرف در بنگلادش.
3. مطالعه رابطه بین تنوع زیستی ماهی و تغذیه انسانها.