مقدمه :در تمام مشاغل عوامل و فاکتورهای زیان آوری وجود دارند که می توانند افرادی را که به آن شغل اشتغال دارند دچار بیماری کنند. به این بیماریها ، بیماری ناشی از کار یا بیماری شغلی می گویند.فاکتورهای زیان آور در محیط کار افراد به پنج گروه تقسیم می شوند که عبارتند از :
عوامل زیان آور فیزیکی
عوامل زیان آور شیمیایی
عوامل زیان آور بیولوژیکی
عوامل زیان آور سایکولوژیکی
عوامل زیان آور اورگونومیک
در خصوص عوامل فیزیکی زیان آور درمحیط کار، عمده فاکتورهایی که وجود دارند گرما، سرما ، سرو صدا ، افزایش و کاهش فشار وا رتعاش در میحط کار واشعه های یونیزان و غیره یونیزان است .
درخصوص عوامل شیمیایی نیز معمولا این مواد در محیط کار وجود دارند و تعدادشان بسیار زیاد است وهر روز هم به تعدادشان اضافه می شود که بسیاری از این مواد حتی اثراتشان شناخته شده نیست اما یک سری از موادی که پر مصرف تر هستند مانند گروههایی از فلزات و حلالها اثراتشان شناخته شده است .
درخصوص عوامل بیولوژیک زیان آورد ، فاکتورهایی وجود دارند مانند قارچها ، باکتریهای و ویروسها که در بعضی مشاغل و عمدتا مشاغلی که افراد درآن با انسانها، حیوانات یا با گیاهان سروکار دارند بیشتر دیده میشود .
فاکتور بعدی عوامل سایکولوژیکی یا روحی - روانی محیط کار است .استرسهایی که در محیط کار افراد وجود دارد و فشارهای روحی وروانی که ممکن است در اثر کار به افراد وارد شود به عنوان مثال کسانی که در میحط کارشان کارهای طولانی مدت دارند ویااینکه دارای شیفت های کاری زیادند.
گروه بعدی عوامل ارگونومیک هستند که در رابطه با عوامل ارگونومیک می توانیم به طراحی محیط کار اشاره کنیم. یعنی باید طراحی محیط کار به گونه ای باشد که متناسب با فرد باشد و شخص دچار اختلالات مختلف از جمله ناراحتهای اسکلتی – عضلانی نشود.
در مشاغلی که استرس زا هستند مثل گروه پزشکی مصرف ماهی سبب پیشگیری و کاهش افسردگی ، عصبانیت ، پرخاشگری و تحریک پذیری می شود.در خصوص عوامل شیمیایی :
در افرادی که با مواد شیمیایی و ضدعفونی کننده تماس مکرر دارند میتواند مشکلات پوستی ایجاد کند یا از طریق دستگاه تنفس جذب شوند واثراتی در این زمینه داشته باشند یا گازهای بیهوشی میتواند اثراتی در سیستم عصبی بگذارد .
ماهی حاوی مقدار قابل توجهی ویتامینهای گروه B است که در تنظیم سلولهای عصبی و در نتیجه در سلامت سیستم عصبی و نیز در سلامت پوست تاثیر دارند با مصرف ماهی میتوانیم به سلامت اعصاب ، شادابی ، طراوت پوست کمک کنیم .
در مورد عوامل ارگونومیک در بعضی موارد ممکن است افراد در محیط کار در بسیاری از ساعتهای روز سر پا بایستند یا اینکه وسایل سنگین جابجا وحمل کنند ویا ایتکه ساعتها در وضعیت نامناسب پشت دستگاهها بنشینند ،این امر اختلال زا است وممکن است درد گردن – درد کتف و یا در عضلات پشت و دیسک کمر ایجاد کند . تعداد وسایلی در گروههای پزشکی مختلف وجود دارد که استفاده از خود این وسایل میتواند اختلالات اسکلتی و عضلانی – درد مفاصل و اندامها را بدنبال داشته باشد .
ماهی و روغن کبد ماهی به دلیل دارا بودن ویتامین A,D و فسفر موجب افزایش و رسوب کلسیم و رشد و ترمیم استخوانها می شود.
آسم شغلی شایع ترین بیماری تنفسی در کشور است .
در سطح جهان حدود سیصد میلیون نفر به آسم مبتلا هستند و سالانه حدود یکصد تا یکصد و پنجاه هزار نفر به دلیل ابتلا به آسم می میرند. این درحالی است که در کشورها آسم شغلی شایع ترین نوع بیماری تنفسی گزارش شده است .
این بیماریها که از تعامل بین عوامل محیطی مثل الرژی ها ، آلایندها و استرسها می باشد . کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد و از نظر اقتصادی و اجتماعی هزینه های زیادی به جوامع تحمیل می کند.
بعد از بیمار ایدز و سل بیماری آسم سومین بیماری است که در سالهای اخیر بیشترین افزایش شیوع را داشته است . تغییر سبک زندگی از سنتی به مدرن وشهری یکی از دلایل بروز این بیماریها می باشد . مواد افزودنی مجاز که بیش از پنج هزار نوع مواد شیمیایی را شامل می شود در غذاهای بسته بندی و همچنین افزایش استرسهای شغلی و حساسیت به قارچها ، گل و گیاه و آلودگی گیاه موجب بروز حساسیت می شود که متاسفانه بین کودکان ، نوجوانان و سالمندان بیشتر به چشم می خورد.
بیش از سیصد عامل شغلی و شیمیایی منجر به آسم شغلی میشود که شایع ترین بیماری شغلی تنفسی است .
آسم شغلی شامل ، آسم نانوایان ، آسم کشاورزان ، آسم صنایع مواد شیمیایی و پاک کننده ، صنایع نساجی ، صنایع غذایی ، کارخانه هایی که با ترکیبات دی ایزو سیانات سروکار دارند از جمله شایع ترین علت آسم است .
روغــن کبد ماهــی باعث مقاومت بدن در مقابل عفونتها و پیشگیری وکمک به درمان آسم و الرژی می شود.شغلهایی که عقل را از سر می برد:
شغل آدم فقط وسیله امرار معاش نیست بلکه رضایت شغلی در سلامت روح و روان فرد هم نقش دارد. اما اهمیت شغل این روزها از اینهم فرارتر رفته و به تازگی دانشمندان کشف کرده اند که رابطه خاصی بین بعضی از شغلها و خطر زوال عقل در پیری وجود دارد. آنها معتقدند داشتن بعضی از شغلها خطر تحلیل رفتن مغز را افزایش می دهد و میتوانند بیماریهایی مثل آلزایمر و پارکینسون را بدنبال داشته باشند.
پژوهشگران این نتایج را از تحقیق بر روی دو میلیون و ششصد هزار فرد فوت شده در امریکا بدست آورده اند ومتوجه شده اند که انواعی از شغلها میتوانند باعث افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر، پارکینسون ، زوال عقل زود رس و بیماری سلولهای عصبی حرکتی شوند. البته قبلا هم ، چنین تحقیقاتی انجام شده بود و درآن مشخص شده بود که بعضی از شغلها که در آن فرد با مواد شیمیایی خاصی سروکار دارد ، مثل کشاورزی ، جوشکاری و آرایشگری می توانند باعث این خطرات شوند اما الان یافته هایی پیدا شده که با این علت قابل توجیه نیست . مثلاً اینکه معلم ها ، روحانیها و کارمندان بانک هم در معرض این خطر قرار دارند.
پژوهشگران موسسه ملی سلامت و ایمنی کار در اوهایو می گویند بیشترین نسبت مرگ ناشی از آلزایمر در کارمندان بانک ، روحانیون ، مکانیک های هواپیما و آرایشگران بوده در حالیکه در مورد بیماری پارکینسون بیشترین خطر متوجه دانشمندان علوم زیستی ، معلمان ، روحانیون و سایر افرادی است که شغل مذهبی دارند.
این بیماری ها به علت آسیبی برگشت ناپذیر و پیش رونده به سلولهای دستگاه عصبی مرکزی رخ میدهند و تصور میرود ژنها نیز در بروز آنها دخیل باشند. اما اکنون شواهد بسیاری دال بر ارتباط عوامل محیطی ، از جمله موادی که افراد به دلیل شغلشان با آنها روبرو می شوند نیز با این بیماریها وجود دارد. مثلاً کشاورزان به دلیل ارتباط دائمی با آفت کشها و جوشکاران به دلیل مواجه شدن با بخاراتی که حاوی ماده معدنی منگنز است ، بیشتر در معرض ابتلا به پارکینسون قرار دارند. آرایشگران نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا آلزایمر ، زوال عقل زود رس و بیماری سلولهای عصبی حرکتی هستند و دانشمندان میگویند در این مورد شاید بتوان تقصیر را به گردن رنگ موها ، محلولها و مواد دیگری که در آرایشگاه ها استفاده می شود انداخت.
دندانپزشکان نیز شاید به دلیل ارتباطشان با جیوه و مواد شیمیایی صنعتی که در داندانپزشکی کاربرد دارد بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل زود رس یعنی زوال عقل پیش از 65 سالگی هستند
درباره شغلهای دیگری مثل معلمی وروحانیت تفسیر این یافته ها بسیار مشکل است.
مصرف دسته کم یک بار در هفته ماهی آثار پیری را بر مغز کند می کند و خطر بروز زوال عقل را کاهش می دهد، محققان دانشگاه شیکاگو با بررسی 800 نفر از افراد بالای 65 سال دریافتند افرادی که حداقل یک باردر هفته ماهی مصرف کرده اند حدود 60 درصد کمتر از افرادی که به ندرت ماهی مصرف کردند و یا اصلاً ماهی مصرف نمی کردند با خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مواجه شده اند.
در یافته های اخیر مشخص شد که بین اسیدهای چربی گوشت ماهی و غشای مغز ارتباط معناداری وجود دارد.
مارتاکلرموریس از مرکز پزشکی دانشگاه راش در شیکاگو می گوید میزان کاهش قوای اداراکی درکسانی که بیش از یک وعده در هفته ماهی می خورند ، درمقایسه با کسانیکه هر هفته ماهی نمی خورندسالیانه 10 تا 13 درصد کاهش می یابد ، این میزان کاهش درست مثل این است که سه تا چهار سال جوانتر شده باشید .
نتایج یک تحقیق شش ساله در پایگاه اینترنتی رویتر نشان میدهد اسیدهای چرب امگا 3 موجود در ماهی با تقویت عملکرد مغز خطر بروز سکته راکاهش می دهد ، مصرف مرتب ماهی از مغز در مقابل عوارض پیری و آلزایمر و دیگر عوامل زوال عقل محافظت میکند.
ماهیهای روغنی ازقبیل ماهی ازاد وسایر ماهی ها از قبیل شیر وقباد وحلوا واوزن برون دارای اسیدهای چرب مفید می باشند.
دانشمندان معتقد هستند که این باعث کاهش خطر انعقاد خون وهمچنین ممانعت از افزایش چربیهای مضر خون میشوند .مصرف ماهی حداقل سه بار در هفته برای افرادی که دارای سابقه بیماری قلبی وهمچنین افرادیکه مایل به پیشگیری از ابتلا به این بیماری هستند توصیه میشود..
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران واحد علوم پزشکی تهران ، پژوهشگران دانشگاه بوستون با تحقیق روی 11 هزار نفر از کارگران امریکایی دریافتند، افرادی که بیش از حد کار میکنند 61 درصد بیشتر به بیماری مبتلا می شوند ، این مطالعه نشان میدهد که بیش از حد طبیعی کار میکنند یا چندین شغل دارند بیش از دیگران به بیماریهای قلبی، فشار روحی ، افسردگی ، عفونت و دیابت یا حتی مرگ زود رس دچار می شوند.
امگا 3موجب کاهش تجمع توده های پلاکتی ،کاهش سطح تری گلیسیرید، افزایش HDL خون و نیز به تنظیم فشار خون کمک می کند . امگا 3 دارای دو تاثیر مثبت بر روی عملکرد قلب است ، اولین اثر بر روی سیستم کنترل کننده ضربان قلب و دومین اثر جلوگیری از لخته شدن خون در شریانهاست که میزان حملات قلبی را کاهش می دهد.
منبع:شیلات ایران